Toxische wezens
Je hebt ze in verenigingen, op je werk, op school en misschien zelfs bij je thuis: wezens die je heel traag leegzuigen, toxische wezens.
Toxische wezens maken je het leven zuur. Het zijn de intriganten, leugenaars, narcisten, sociopathen, psychopaten, emotioneel onstabielen, paranoïden en predatoren.
Hoe komt het dat je in hun val trapt?
Omdat het een proces is van binding, opbouw van agressie, schuldverlegging of excuses en herhaling.
Een toxisch wezen benadert je, zoekt uit of je een interessant slachtoffer bent en gaat aan de slag. Dat proces kan bewust zijn, maar zo af en toe is het ookonbewust. Alles hangt af van de persoonlijkheid van het wezen of zijn stoornis. De constante in alle verhalen is dat eens je het merkt is het eigenlijk al te laat. Je hangt vast.
Ons aanpassingsvermogen is een sterk overlevingsmechanisme. Op de koop toe zijn we geprogrammeerd om niet alleen te willen zijn. Eens zo’n toxisch wezen in je leven is geslopen wil je, ondanks de problemen die relatie onderhouden. Ook dat is een overlevingsmechanisme. Beter een slechte relatie dan geen relatie, beter een slecht werk dan geen werk, beter een vervelende klant dan geen klant… en ga zo maar door.
Het slachtoffer past zich aan, slikt de pijn en het toxisch wezen kan z’n gang gaan.
We zijn uniek, en ook weer niet…
- We zoeken connectie met anderen.
- We krijgen verdriet door verlies en proberen verlies te vermijden.
- We houden niet van afwijzing
- We zoeken erkenning en aandacht
- We willen gerustgesteld worden
- We steken meer energie in het vermijden dan pijn dan in het zoeken van plezier
- We houden er niet van om belachelijk te worden gemaakt
- We trekken het ons aan wat anderen van ons vinden
- We zoeken een vorm van controle over ons leven
Toxische wezens spelen vaak in op die universele gevoelens.
Oorzaken
Nature, nurture.
Naast de typische stoornissen die we klasseren onder nature is ondertussen bewezen dat nurture een belangrijke oorzaak is. Kinderen leren sociaal gedrag door imitatie. Volgens verschillende studies is het wegvallen van sociaal contact door bijvoorbeeld veelvuldig gebruik van de ‘sociale’ media en het afschuiving van opvoeding naar het onderwijs een belangrijke oorzaak van het oprukkend narcisme.
Kinderen leren sociaal gedrag door imitatie, geef toe dat het alleen maar fout kan lopen als ze imiteren van wat er zich op Facebook afspeelt.
Verder is het ook zo dat ouders onder enorme tijdsdruk staan, opvoeding wordt soms helemaal overgelaten aan leerkrachten. Uit een misplaatst schuldgevoel zijn ouders coulanter in de opvoeding. Kinderen worden kleine heersertjes. Ze bepalen de vrije tijd van de ouders, wat er op tafel komt en leren hun zin te krijgen.
Ook cultuur kan een oorzaak zijn. Het niet (willen) begrijpen van de hier geldende regels.
Narcisme
De narcist stelt zichzelf centraal, hij is de koning, heerser, allesweter.
Paranoia
Paranoïde persoonlijkheden zien in alles een bedreiging. Ze vrezen het slachtoffer te worden van andermans slechte bedoelingen.
Antisociale persoonlijkheidsstoornis
Mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis voelen geen sympathie en/of emoties. In tegenstelling tot de narcist draait het niet persé om hen zelf. Het gevoelsgedeelte in hun hersenen is uitgeschakeld.
Een antisociale persoonlijkheidsstoornis gaat vaak samen met een of meer van de volgende psychische aandoeningen:
- Angststoornissen
- Klinische depressie
- Stoornis in de impulsbeheersing
- Periodieke explosieve stoornis
- Middelenmisbruik
- Reactieve hechtingsstoornis
- Somatisatiestoornis
- ADHD en ADD
- Borderline persoonlijkheidsstoornis
- Theatrale persoonlijkheidsstoornis
- Narcistische persoonlijkheidsstoornis
- Sadistische persoonlijkheidsstoornis
Predatoren
Predatoren hebben een doel. Ze sluipen vaak binnen om je afhandig te maken van je centen maar er kunnen ook andere motieven zijn.
Profiel van een toxisch wezen
- Charmant en innemend. Vaak net iets te…
- Minachtend over anderen, anderen zijn dom en/of slecht.
- Lak aan regels, lak aan de wet.
- Komen vaak in conflict met anderen, waarbij de anderen altijd de schuldigen zijn.
- Vertoont sociaal wenselijk gedrag in het bijzijn van ‘derden’.
- Gebrek aan inlevingsvermogen en berouw.
- Leugenachtig en ofwel agressief bij betrapping of het slachtoffer heeft het verkeerd begrepen.
De vicieuze cirkel
De opbouw en herhaling van feiten maakt je onzeker(der) waardoor je weerstand vermindert, waardoor het toxisch wezen nog gemakkelijker zijn gang kan gaan. Je wordt stilaan opgevreten. Dit gaat vaak gepaard met fysieke pijn door aanhoudende stress.
Uiteindelijk ontploft de boel. De ontploffing is relatiebreuk, ontslag, PTSD, depressie, burn-out of zelfmoord.
De schuldige
Het slachtoffer is altijd schuldig. Nadat de boel ontploft is hoor je zo’n toxisch wezen heel vaak dingen zeggen als “ze pestte me”, “ze doet haar werk niet goed”, “ze deed het me doen”. Die schuldverlegging is typisch. Sommigen gaan zelfs zover om zichzelf slachtoffer te noemen en een haatcampagne op te zetten tegen het echte slachtoffer.
De omgeving
De pijn die het gevolg is van emotionele agressie, is niet meetbaar. We zijn geconditioneerd om emotionele agressie te aanvaarden. “Doe niet flauw”, “daar wordt je sterk van”, trek het je niet aan”, “het zijn maar woorden”, “zo erg zal het wel niet zijn”, je beeld je iets in”, “lees je niet teveel de Flair”.
Pijn is pijn
Het is niet omdat de pijn niet meetbaar is, dat er geen pijn is. Pijn is pijn, fysiek of emotioneel.
De oplossingen
Behalve de predator zal geen van de andere toxische wezens toegeven dat de fout bij hen ligt. Mochten ze inzicht hebben in hun stoornis en er iets aan willen doen dan zouden ze in behandeling zijn. Dit maakt het advies “praat ermee” zo goed als zinloos. Meer nog, het kan hen een opening geven naar herhaling. Ze spelen schuldbesef, beloven beterschap en gaan gewoon door.
De meest gehoorde reacties zijn: “ik ben hier niet het probleem”, “wie zegt dat?”, “Je weet niet waarover je het hebt”.
Op de koop te kan er zich een bijkomend probleem stellen. Het toxisch wezen kan ervan overtuigd raken dat het slachtoffer met iemand over de situatie praat wat gelijk staat met verraad, of hij ziet het praten over een hem toegemeten probleem als een belediging.
Hoe goedbedoeld het advies ook mag zijn, praten met een toxisch wezen leidt vaker tot meer problemen dan tot een oplossing.
Doe-het-zelf psychologen
Slachtoffers willen soms zelf een oplossing zoeken voor de problemen, ze raadplegen dokter Google en hopen dat ze een manier zullen vinden om de dader te ‘genezen’. Ook dit kan alleen maar fout gaan. Je kan niet iemand stiekem in therapie duwen, zelfs al zou je ervoor zijn opgeleid. Dat laatste is cruciaal: opgeleid. Zodra het toxisch wezen een verandering in je gedrag merkt zullen er gevolgen zijn.
Medische hulp
Hoe krijg je een toxisch wezen zover dat hij medische hulp zoekt?
Dreigen met vertrek, ontslag, scheiding? Het gevolg is in het beste geval een tijdelijke pauze met daarna een herval.
De zachte aanpak? Nogmaals, voor het toxisch wezen is er niks aan de hand, het slachtoffer is het probleem.
Wat dan wel?
Begrijp de aanpak en modus operandi. Begrijp dat een relatie met een toxisch wezen destructief is. Er is eigenlijk maar 1 juiste oplossing: afstand. Een scheiding tussen het toxisch wezen en slachtoffer.
Mensen zijn vaak blind door onwetendheid. Ze zien dingen, voelen dingen maar weten niet wat ze zien of voelen waardoor ze zich vaak settelen in een toxische relatie.
Enkele waarschuwingen
Als je bovenstaande leest en denkt zo’n toxisch wezen in je buurt te hebben, hou er dan rekening mee dat elke relatie wel eens een dipje heeft en dat iedereen wel eens toxisch gedrag kan vertonen.
We hebben de problematiek bekeken vanuit ons perspectief (zelfverdediging, weerbaarheid) en niet vanuit dat van een medisch gevormde.
We hebben het in de tekst over een mannelijk toxisch wezen, er is echter geen aanleiding voor om te denken dat er meer mannelijke dan vrouwelijke toxische wezens zijn. Dit was gewoon om te voorkomen dat er telkens hij/zij moest worden gebruikt wat de leesbaarheid van de tekst niet ten goede zou komen.
Mentaal, verbaal en fysiek weerbaar worden?
Neen zeggen en ingaan tegen mensen die het niet goed met je bedoelen is eenuitdaging waar wij je kunnen bij helpen. Probeer eens een Krav Maga Essentials of Girls Only training.
Een gratis proefles boeken? Klik hier!
Nathalie Heylen
Luc Van Laere