Naar aanleiding van vele verloren levens en miljoenen dollars schade door onder andere bernbommen en zelfmoordaanslagen ontwikkelde de US Marine Corps War-Fighting Lab in 2007 een programma dat de Marines in de mogelijkheid moest stellen om op een gestructureerde manier aan preventie te doen. Tot dan waren hun acties vaak reactief. Het probleem was dat het systeem toepasselijk moest zijn bij situaties waar het onderscheid tussen burgers en terroristen niet op het eerste zicht duidelijk is. Het resultaat van de inspanningen, de Combat Hunter cursus is vandaag de standaard als het om preventie gaat. Een standaard die we ook als burger, weliswaar in aangepaste vorm kunnen toepassen.
De EKMA doet al jaren onderzoek naar threat behavior indicators, pre assault cues en dadergedrag met het Combat Hunter programma als basis. We gebruiken de kennis en onderzoeksresultaten tijdens onze lessen en workshops om onze leerlingen in staat te stellen ‘moeilijke’ situaties te vermijden. Door de jaren heen hebben we een goede reputatie opgebouwd als het gaat om preventie expertise en door de recente gebeurtenissen is de drang groot om de informatie vrij te verspreiden, maar…
Het zou absurd zijn om hier zomaar het volledig systeem uit de doeken te doen, vooral omdat ook mensen met slechte bedoelingen mee kunnen lezen. We blijven dus bewust aan de oppervlakte. Toch zijn er een aantal zaken die we gerust kunnen meedelen, omdat ze algemeen bekend zijn of omdat er simpelweg niks aan te doen is. Net op het vlak van onvermijdelijke indicatoren is het systeem bijzonder sterk.
Het zesde zintuig
“Ik had een voorgevoel dat er iets niet klopte, het haar op m’n rug kwam recht…”, is één van de meest gehoorde zinnen in een debriefing of een gesprek na de feiten. Dat voorgevoel komt van een heel oud deel in onze hersenen, de amygdala die deel uitmaakt van het lymbisch systeem. Dat deel is constant aan het werk en identificeert gevaar, los van andere hersendelen. De amygdala legt verbanden tussen de informatie van onze zintuigen en koppelt die aan emoties. Bij detectie van gevaar maakt het uw lichaam klaar om te vluchten of vechten en soms spannen daarbij de haarspiertjes in de nek op. Het voorgevoel is dus verklaarbaar en heeft niks met magische krachten te maken.
Wetenschappelijk verantwoorde waakzaamheid
Het Combat Hunter programma kent 3 belangrijke peilers: observation, combat tracking en combat profiling. Omdat observation en tracking eerder iets is voor militairen en politiemensen, hebben we het in dit artikel vooral over profiling.
Het doel van het geheel is de schapen (ongewapende, onschuldige burgers) te leren onderscheiden van de wolven in schaapskleren…
Profileren op basis van menselijk gedrag vergt een aantal belangrijke vaardigheden: u moet actief bewust zijn van je omgeving, u moet een gevoeligheid hebben voor gedragsbasislijnen en anomalieën en u moet kritisch kunnen denken. Tenslotte moet u een correct besluit kunnen vormen en daar de meest aanvaardbare handeling tegenover kunnen stellen. Dat laatste is voor burgers bijna altijd beperkt tot veilig wegkomen en melden.
Wat combat profiling niet is!
Combat profiling heeft niks te maken met raciale, ethnische, religieuze of psychologische / persoonlijkheidsprofilering en evenmin met daderprofilering. Daderprofilering is een werk dat zich na de feiten afspeelt. Combat profiling is een proactieve tool.
Universeel gedrag
Verschillende studies hebben aangetoond dat we meer op elkaar lijken dan we denken. We veronderstellen dat iemand aan de andere kant van de aardbol zich helemaal anders gedraagt dan ons, maar in essentie zijn er bijzonder veel overeenkomsten. Alex Pentland, directeur van het Massachusetts Institute of Technology Human Dynamics Laboratory bestudeerde en beschreef wat hij ‘eerlijke signalen’ noemt. Signalen die kunnen worden gebruikt om op een betrouwbare manier gedrag te voorspellen. Anderen zoals Donald E. Brown stelden vast dat er universele gedragingen zijn en het zijn net die gedragingen en signalen die we gaan gebruiken om te profileren.
Wat weten we over mensen?
Mensen zijn gewoontedieren, ze zijn lui, ze vluchten, vechten of bevriezen in een stresssituatie, mensen liegen niet zo goed als ze denken, ze maskeren hun bedoelingen op een inefficiënte manier, ze kunnen niet goed multitasken, ze zijn niet polyvalent in de uitvoering van taken en ze zijn voorspelbaar. Mensen hebben de onhebbelijke gewoonte te denken dat ze uniek zijn… en mijn excuses als ik daarmee op uw tenen trap maar we lijken echt wel heel hard op elkaar.
Gedragsbasislijnen en afwijkingen
Een behavioral baseline of gedragsbasislijn is afhankelijk van diverse factoren zoals locatie en tijdstip. Ook het aantal personen in de situatie zal bepalend zijn voor het gemiddeld gedrag van een individu. Neem een markt op een zonnige ochtend. 20°, relatief druk. Als je het gedrag van de aanwezigen analyseert zullen je een aantal zaken opvallen:
- Mensen hebben diverse redenen om aanwezig te zijn, je hebt gehaaste bewuste kopers, impulskopers, toeristen, begeleiders/partners met tegenzin, marktkramers, politiemensen, kinderen,… elk gedraagt zich op een specifieke manier.
- Je kan diverse wandelpatronen vaststellen, de ene begint links en loopt de ganse markt markt af en kijkt enkel naar de kraampjes die zich links van hem/haar bevinden en de andere loopt kriskras over de markt. Nog een ander gaat doelgericht naar 1 of meerdere kraampjes om daarna huiswaarts te keren.
- De meeste mensen zijn relax, behalve de begeleiders/partners met tegenzin.
- Mensen lopen zacht tegen elkaar aan zonder dat daar problemen door ontstaan.
- Als er bijvoorbeeld plots een fanfare begint te spelen zal het gedrag van de meeste mensen veranderen. Een gehaaste bewuste koper kan zenuwachtig worden omdat hij denkt dat de fanfare hem in de weg zal lopen.
- Er kunnen groepjes ontstaan, kennissen die elkaar (toevallig) tegenkomen en aan de praat geraken. Soms tot ergernis van anderen.
- Door de temperatuur is het niet ongewoon dat mensen hun marktbezoek onderbreken voor een drinkpauze.
Bovenstaande ruwe gedragsbasislijn is bijzonder algemeen en daarom gaan we een aantal zaken toevoegen.
We gaan menselijk gedrag opsplitsen in 6 domeinen: 1) Kinesics: bewuste en onbewuste lichaamstaal. 2) Biometric Cues: auto- biomechanische respons 3) Proxemics: interpersoonlijke ruimte interactie 4) Geographics: gedragspatronen binnen een omgeving 4) Iconography: expressie door symbolen en 6) Atmospherics: collectieve gedragingen die een sfeer creëren in een bepaalde omgeving. Door het bestuderen van die domeinen en het vaststellen van anomalieën op voor ons toepasselijke gedragsbasislijnen kunnen we met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid analyses maken.
Gedragsclusters
Stel dat u een afwijking ontdekt, wat dan? Stel dat de fanfare begint te spelen en de gehaaste bewuste koper wordt plots helemaal relax en begint zelfs mee te dansen, is dat dan een reden om weg te gaan en de politie te bellen? Uiteraard niet. We hebben net iets meer nodig om een correcte analyse te kunnen maken. Er zijn een aantal afwijkingen nodig om tot actie over te gaan.
Praktische toepassing
Door het trainen van praktijksimulaties met ervaren acteurs is er na een aantal sessies al een waarneembare verbetering van de waakzaamheid. Het bewust doorlopen van alle stappen van het proces (en de daarmee gepaard gaande stappen van de Cooper Color Code) resulteert in een verhoogde waakzaamheid zonder paranoia.
We merken bijvoorbeeld dat politiemensen vaak nogal onbewust die anomalieën oppikken. Als we even teruggaan naar de marktsituatie dan zou de ervaren agent waarschijnlijk iemand met een lange jas die niet naar de kraampjes kijkt als verdacht bestempelen. Vanaf dat moment zal de politieman extra waakzaam worden. De man met lange jas ziet de politieman dichterbij komen, draait z’n hoofd en wandelt hij eerst rustig verder maar versnelt zijn pas na een paar stappen. Nu weet onze agent zeker dat er iets aan de hand is. Hij versnelt, interpelleert de man die duidelijk bezweet is, en vraagt om zijn identiteitskaart. Onze politieman let op de handen van de man, ze trillen… op de koop toe begint hij te trappelen en op dat moment beslist de politieman de man vast te nemen. Weet u waarom?
De beslissing om de man vast te nemen is het resultaat van de som van alle anomalieën. Sommige zaken, zoals dat zweten zijn normaal met die lange jas in die 20°.
Combat profiling na 22/3
Zoals hierboven staat zou het leuk zijn om nu een oplijsting te kunnen maken van gedragsclusters die van toepassing zijn bij het opsporen van mensen die van plan zijn een terroristische actie te ondernemen. Er is een belangrijke reden om dat niet in detail te doen. Het is niet de bedoeling om het werk van de veiligheidsdiensten te bemoeilijken, integendeel.
U zult het dus moeten stellen met een acroniem: ALERT.
Ja, ik heb er eentje!
Een beslissing nemen op basis van onvolledige gegevens is altijd moeilijk, zelfs als u de tijd heeft om na te denken. Als individu en burger beschikken we ook niet over de middelen om correct te handelen, we moeten die taak overlaten aan de veiligheidsdiensten.
Ik heb de afgelopen dagen tientallen debatten gevoerd met bezorgde burgers en politiemensen en het gesprek kwam vaak op de vraag: “Wat kan ik doen als ik een zelfmoordterrorist zie die een bom tot ontploffing wil brengen?”. Mijn standaard antwoord is altijd “wegwezen en melden”, waarna mijn gesprekspartner voorspelbaar “ik zou me schuldig voelen” terugkaatst. Er zijn echter een aantal argumenten om niet zelf in te grijpen. Luidkeels “bom” roepen zal vaak niks helpen en als u zich vergist zijn de gevolgen niet te overzien. En dan heb ik het niet alleen over de financiële gevolgen, in de chaos kunnen mensen, vooral kinderen ernstig gewond raken. Fysieke actie dan? En aan wat had u precies gedacht? Waar u in uitzonderlijke situaties bij een met vuurwapen bewapende aanvaller of terrorist nog een beetje kans maakt is de kans op een positieve uitkomst in dit geval onbestaand. Wegwezen en melden is dus de meest verstandige keuze. U geeft de hulpdiensten hiermee de mogelijkheid om vroegtijdig actie te ondernemen.
Luc Van Laere
Wens je Krav Maga te volgen? Er zijn 2 opties: de gewone lessen en trainingen en de cursussen. Voor de gewone lessen en trainingen kan je gratis een aantal sessies meedoen na reservatie. Voor de cursussen is dat uiteraard niet mogelijk. Meer info over de cursussen staat hier.
Bronnen:
Gavin De Becker, The Gift Of Fear, 1997
USMC, Combat Hunter Course, 2007
Alex Pentland, Honest Signals, 2008
Donald E. Brown, Human Universals, 1991
Horne / Riley, Left of Bang, 2014